Close

Kritische bedenkingen

Ook al is dit onderzoek finaal gericht op het formuleren van adequate referentiebudgetten voor een doelgroep die doorgaans slechter geïnformeerd is, hogere drempels ervaart naar de gezondheidszorg, meer te lijden heeft onder fysische en psychische aandoeningen, een kortere levensverwachting heeft, enz. Toch opteerden we er voor om bij de bepaling van een standaard adequaat referentiebudget te vertrekken van de behoeften gezinnen in een “gemiddelde en gezonde” situatie. Dat betekent dat er opmerkelijke verschillen ontstaan tussen de normatieve kosten die hier geraamd worden en de huidige realiteit. Dit kan bevreemdend overkomen voor onderzoekers of mensen die in de praktijk staan. Een voorbeeld: veel gegevens wijzen uit dat lagere socio-economische groepen minder gezond zijn en dus vaker naar de huisarts gaan. Toch opteerden we ervoor om deze hogere consultatiefrequenties niet in rekening te nemen. De uitgaven, opgenomen in het budget, worden gekoppeld aan de determinerende factoren (de satisfactoren voor een gezonde levensstijl) voor een gezond leven en niet zozeer aan het feitelijke gedrag dat vaak een gevolg is van ontoereikende middelen.

Indien deze leefstijl gehanteerd wordt en mensen voldoende geïnformeerd en slagkrachtig zijn, zullen de kosten voor consulten, geneesmiddelen en dergelijke automatisch lager kunnen worden gehouden. Dat is dan ook de uitvalsbasis geweest voor deze korf. Ook de uitgaven in andere korven (gezonde voeding, adequate huisvesting, voldoende nachtrust, geschikte kleding, ...) zijn noodzakelijk om een gezond leven te kunnen leiden en maken deze beperkte kosten voor curatie mogelijk. Anderzijds beseffen we dat er heel wat kennis achter de leefstijl in deze korf wordt verwacht en dat heel wat mensen deze niet zomaar eigen kunnen (hier is kennis en kunde voor nodig) maken. Mensen een budget bieden dat toelaat gezond te leven, betekent niet dat ze gezond zullen gaan leven. Hier is dus een belangrijke rol weggelegd voor hulp- en zorgverleners. We denken hierbij niet alleen aan het opzetten van preventieve acties tot individuele gedragsverandering, maar even goed aan creëren van toegankelijke maatschappelijke instituties, inz. toegankelijke gezondheidszorg. Die is naast betaalbaar, ook beschikbaar, bereikbaar, begrijpbaar en bruikbaar.

Vertrekkende van deze uitgangspunten is het dus erg belangrijk dat organisaties die leefsituaties van gezinnen moeten beoordelen in functie van de menselijke waardigheid goed beseffen dat heel wat gezinnen die een financiële tussenkomst vragen voor medische kosten vaak heel wat meer nodig hebben dan wat wij berekenden in deze korf. Omdat toegankelijke gezondheidszorg een belangrijke voorwaarde is om een gezond leven mogelijk te maken, kunnen ze er dan ook niet buiten om de noodzakelijke extra kosten verbonden aan een bepaalde ziekte of handicap mee in rekening te nemen.

Close

Close

Behoefte aan gezondheidszorg

Het is evident dat de behoefte (zowel objectief als subjectief) de meest krachtige factor is om medische consumptie te verklaren. In het boek wordt zeer uitgebreid ingegaan op mogelijke kwaaltjes die rechtstreeks aanleiding kunnen geven tot behoefte aan gezondheidszorgen en medische consumptie. Los van pijnstilling en enkele specifieke hulpmiddeltjes zijn voor de behandeling van dagelijkse ziektebeelden echter niet zo veel extra kosten nodig. Het is daarbij wel essentieel dat personen en gezinnen in staat worden gesteld om verantwoorde keuzes te maken in de zelfzorg. Ouders moeten geïnformeerd worden over de zin en onzin van bepaalde handelingen en geneesmiddelen en ze moeten weten wanneer het consulteren van een (eerstelijns) gezondheidsexpert noodzakelijk is. Hierin is een belangrijke rol weggelegd voor instanties actief in de gezondheidspromotie en de stimulering van rationele medische consumptie. De promotie dient op alle niveaus plaats te vinden (macromeso- micro). Bijzondere aandacht moet uitgaan naar zwakkere socio-economische groepen.

Ook psychosociale belasting kan een belangrijke aanleiding vormen tot huisartsbezoek. Dit gaven heel wat respondenten uit de focusgroepen te kennen. De nood aan een huisartsconsultatie omwille van psychosociale redenen zal wellicht sterk afnemen als men beschikt over voldoende inkomsten om een menswaardig leven te leiden. De stresserende levensomstandigheden, het voortdurend moeten tellen en uitmeten en te beperkte mogelijkheden om zich voldoende te kunnen ontspannen, vallen dan immers voor een belangrijk gedeelte weg. Maar omwille van het sterke vermoeden dat niet alle problemen zullen opgelost raken door de introductie van adequate financiële referentiebudgetten – armoede is immers een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitsterkt over vele terreinen van het maatschappelijk leven – calculeren we per volwassene arbitrair twee jaarlijkse bezoeken aan de huisarts in. Een tweede reden om hiervoor extra huisartsconsultatie te berekenen, zo gaven de focusgroepen meermaals aan, is de te verwachte toename van medische kosten (behandeling door een psychiater) wanneer men een psychosociale problematiek onbehandeld laat.

Naast alledaagse kwaaltjes, infectieziekten en het psychosociaal welzijn wordt de behoefte aan gezondheidszorg nog bepaald door preventie en ziektebeleving. Qua preventieve gezondheidskosten hebben we de kosten meegenomen voor de screening van baarmoederhalskanker en dikkedarmkanker. Daarnaast berekenden we de kostprijs voor de verplichte of aanbevolen vaccinaties voor kinderen en volwassenen en calculeerden we ook de kostprijs in voor het preventief tandartsbezoek van alle personen ouder dan 12 jaar.

Naast dagelijkse aandoeningen en preventie van ziekte heeft ook de beleving van ziekten een rechtstreekse invloed op de behoeften aan gezondheidszorgen. Het gaat dan niet langer over de objectieve gezondheidstoestand van mensen, maar over de mate waarin mensen omgaan met gevoelens van onwelbevinden. Dit subjectieve gevoel van onwelbevinden kan dan betrekking hebben op lichamelijke, psychische en sociale aspecten. Wat ziektebeleving betreft houden we geen rekening met het in realiteit voorkomende inkomenseffect. We veronderstellen immers dat bij een adequaat referentiebudget, gezonde mensen niet lager hoeven te besparen op hun medische uitgaven.

Close

Close

Neiging tot gezondheidszorg

De neiging tot gebruik bepaalt eveneens de hoogte van de medische kosten. We denken hierbij niet in eerste instantie aan de grote onderlinge variatie in reactie op ziektes (o.a. consumptiegedrag) maar ook aan situationele aspecten vanuit de sociale omgeving: werkende mensen en schoolplichtige kinderen hebben soms een medisch getuigschrift nodig voor de validering van hun afwezigheid wegens ziekte. De neiging tot gebruik van gezondheidszorg is dus de resultante van een complexe interactie tussen een reeks determinanten.

Deze interacties worden mooi geïllustreerd in het health belief model (Brug, et al., 2003)

Close

Mogelijkheid van medische consumptie

De mogelijkheid om van de gezondheidszorg gebruik te kunnen maken is eveneens bepalend voor het gebruik van gezondheidszorgen. Van belang hierbij is vooral de toegankelijkheid van de gezondheidszorg. Het aanbod moet voldoende beschikbaar, begrijpbaar, bruikbaar, betaalbaar en bereikbaar zijn.